ស្តេចគម្លង់៖ អាថ៌កំបាំង​អំពី​មូលហេតុ នៃ​ព្រះរាជា​កើត​ឃ្លង់​សម័យអង្គរ

ឃ្លង់ជាជំងឺសើស្បែក បណ្ដាលឲ្យស្បែកឡើងកន្ទួល ពក មានទាំងកមរមាស់ ដំបៅហើយដែលធ្វើឲ្យ អវយវៈ(ដៃជើង)មានភាពក្ងែងក្ងង់ប្រកបដោយរាងកាយអាក្រក់ក្រៃលែង។ បើផ្អែកតាមប្រវត្តិសាស្ដ្រ កម្ពុជា ក៏បានបង្ហាញថា មានព្រះមហាក្សត្រ ឬ ព្រះរាជាកើតជំងឺឃ្លង់ផងដែរ ទើបគេបានដឹងបន្ដមកដល់ពេលនេះថា ស្ដេចគម្លង់ព្រោះគេឃើញមានបដិមាស្ដេចកើតឃ្លង់ ដូចជា នៅតាមទីលានស្ដេចគម្លង់នៅខាងជើង ជាប់នឹង ទីលានបញ្ជល់ដំរី។ ជាពិសេសនៅភ្នំពេញ ក៏គេឃើញបដិមាស្តេចគម្លង់នៅខាងមុខវត្តឧណ្ណាលោម ផងដែរ។

បើផ្អែកតាមឯកសារតំបន់ទេសចរណ៍នៃព្រះរាជណាចក្រកម្ពុជា បោះពុម្ពលើកទី២ របស់លោកកែវភួងឆ្នាំ២០០៥បានបញ្ជាក់ក្នុងទំព័រ ១២៧ បានឲ្យដឹងថា ព្រះលានស្តេចគម្លង់កសាងឡើងនៅចុងសតវត្សរ៍ទី១២ ដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ មានគ្រឹះប្រហែល២៥ម៉ែត្រនិងមានកម្ពស់៦ ម៉ែត្រ។ ឈ្មោះរបស់ព្រះលាននេះគឺ គេហៅដោយយោងទៅតាមបដិមាជារូបសំណាកនៃស្តេចកើតឃ្លង់គង់នៅរានហាលនៃព្រះលាន។ រូបសំណាកអំពីថ្មនោះអង្គុយលុតជង្គង់ខាងស្តាំ។

រូបសំណាកសព្វថ្ងៃជារូបសំណាកចម្លាក់ទេ ឯរូបពិតគឺតាំងនៅក្នុងសារមន្ទីរជាតិនៅក្រុងភ្នំពេញ។ ក្នុងអត្ថបទដដែលក៏មានសំណួរថា នរណាជាស្តេចគម្លង់? បើតាមចម្លើយក្នុងឯកសារដដែលបានបញ្ជាក់ថា អ្នកខ្លះយល់ថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ព្រះអង្គកើតឃ្លង់ ព្រោះហេតុនេះហើយទើបព្រះអង្គបង្កើតមន្ទីរពេទ្យជាច្រើនកន្លែងក្នុងប្រទេស។ ចំណែកឯមតិពីប្រវត្តិវិទូខ្លះទៀតបានឲ្យដឹងថា រូបនោះតំណាងឲ្យគូបេរាដែលតំណាងឲ្យព្រះទ្រព្យ ឬព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ព្រះអង្គកើតឃ្លង់។

ប៉ុន្តែបើផ្អែកតាមសិលាចារឹកនៅលើរូបនៅសតវត្សរ៍ទី ១៤ ឬទី១៥ថារូបនោះតំណាងឲ្យព្រះយមរាជ ឬជាអ្នកកាន់ច្បាប់កាត់ទោសនៅឋាននរក។ ទាំងអស់នេះគឺជា អាថ៌កំបាំងមួយដែលមិនទាន់បានច្បាស់ជាក់លាក់នៅឡើយ ព្រោះចំពោះអ្នកដែលកើតជំងឺឃ្លង់ជាមនុស្សមានឋានន្តរស័ក្តិ ខ្ពង់ខ្ពស់នោះពិតជាមានការលាក់លៀមយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីការពារកិត្តិយស និងកេរ្តិ៍ឈ្មោះ។

ប៉ុន្តែយើងបានឃើញរូបចម្លាក់មួយនៅជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន ចន្លោះខាងជើងនៃប្រាង្គកណ្តាលមានការឆ្លាក់ អំពីព្រះរាជាប្រយុទ្ធជាមួយនាគដ៏ធំ។ តាមរយៈចម្លាក់ឃើញថា នាគនោះមានរាងជាពស់ធំមួយបានរួតរឹតដងខ្លួន នៃស្តេចដែលកំពុងប្រយុទ្ធនោះ ដោយស្តេចបាន ជាន់ជិតកពស់ នោះផង និងដៃទាំងពីរចាប់សង្កត់ខ្លួនពស់ និងកាន់កន្ទុយពស់យ៉ាងជាប់។ បើតាមការសន្និដ្ឋាននៃឆាកប្រយុទ្ធនេះ គេយល់ថា ប្រាកដជាជ័យជំនះបានទៅលើព្រះរាជា ទាំងស្រុងតែម្តង។

ខ្លះថាព្រះគ្រិស្ណៈប្រយុទ្ធ និងនាគឈ្មោះកល្បៈ

ប៉ុន្តែជាចុងក្រោយតាមរយៈឯកសារបុរាណបានឲ្យដឹងថា ពស់ព្រួសពិសមកលើរាងកាយព្រះរាជាទើបបណ្តាលឲ្យពិសនោះក្លាយជាជំងឺឃ្លង់ គ្របដណ្តប់លើសរីរាង្គកាយរបស់ព្រះរាជាតមក។ យ៉ាងនេះហើយទើបស្តេចកើតរោគឃ្លង់ ដែលមានចែងក្នុងប្រវត្តិតាមចម្លាក់ថ្មផង និងតាមការនិយាយតៗគ្នារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះផង។

ទន្ទឹមនេះដែរក៏គេបានដឹងតាមរយៈ ព័ត៌មានពីលោក ជីវតាក្វាន់អ្នកទេសចរចិនស្រុកខ្មែរ គ.ស ១២៩៦ បានបញ្ជាក់ថា នាគជាដៃគូនៃការរួមរ័ករបស់ព្រះមហាក្សត្រ។ ក្នុងឯកសារបញ្ជាក់ថា រៀងរាល់រាត្រីព្រះមហាក្សត្រតែងបានផ្ទំដោយការរូមរ័កជាមួយព្រលឹងនាគជាដំបូងគេដែលនាគនោះបានប្រែកាឡាខ្លួនជាស្ត្រីល្អស្អាត ហើយបន្ទាប់មកទើបព្រះអង្គយាងទៅផ្ទំជាមួយមហេសីដទៃទៀត។
ប៉ុន្តែគេសួរថា ហេតុអ្វីបានជាព្រះរាជាប្រយុទ្ធជាមួយនាគទៅវិញ? តើនាគនេះមកបៀតបៀន ឬរំខានដល់ព្រះអង្គយ៉ាងដូចម្តេចដែរ? តើហេតុអ្វីក៏មិនឃើញកងទាហានជួយព្រះអង្គ ហើយបណ្តាលឲ្យព្រះអង្គប្រយុទ្ធផ្ទាល់ព្រះហស្តតែមួយអង្គឯងយ៉ាងនេះ?

សរុបសេចក្តីមកក៏រឿងនេះឋិតនៅជាអាថ៌កំបាំងរហូតដល់គេនិយាយថា ការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ក៏ជាអាថ៌កំបាំងដែរ ព្រោះមុន គ.ស ១២១៨ គេមិនបានដឹងពីព័ត៌មានថា ព្រះអង្គគង់នៅទីណាឡើយ។ ប៉ុន្តែក៏មានរូបសំណាកអំពីព្រះយមរាជដែលឋិតនៅកណ្តាលវាលមានដុះស្លែនេះ ឬជាការបិទបាំងជំនួសរឿងស្តេចកើតឃ្លង់៕