ដើមកំណើត នឹងការវិវត្តន៍នៃអារ្យធម៌ខ្មែរ
ដោយ លី ធាម តេង
នៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ
យើងដឹងហើយថា ដែលគេហៅពេញលេញជា «អារ្យធម៌» មួយបានលុះណាតែអារ្យធម៌នោះ មានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់បញ្ជាក់អោយឃើញនូវការចេះដឹងចុះចេញមកពីជាតិនោះ ច្បាស់ប្រាកដ ប្រជាសម្រាប់ជាគ្រឿងសំគាល់នូវចំណេះវិជ្ជា ឬលក្ខណៈនៃសេចក្តីចម្រើនរបស់ជាតិ។ រីឯអារ្យធម៌ខ្មែរមានរូបរាងបន្តិចម្តងៗ មកជាអង្វែងហើយ, បើគិតទៅតាមប្រវត្តិសា ស្រ្តយើងឃើញថា ចាប់ផ្តើមមានតាំងពីមុន គ្រិស្តសតវត្យទៅទៀត។ អារ្យធម៌ដំបូងនោះគឺគម្រោងការចេះដឹងផ្សេងៗ មានភាសា-ភ្លេង-ចំរៀង-ទំនៀមទម្លាប់របស់ជនជាតិដើម គឺកុលសម្ព័ន្ធផ្សេងៗ ជាពួករដ្ឋវាសី (Autochtones) ដែលរស់នៅលើដែនដីខ្មែរយើង ដូចជា គួយ-សម្រែ-ព័រ-ភ្នង ហើយដែលសព្វថ្ងៃពិតមែនតែពួកនេះទៅជាអ្នកនៅដោយព្រៃ ហាក់ដូចជាគ្មានវឌ្ឍនធម៌សោះ តែជនជាតិទាំងនេះបានទុកកេរ្តិ៍អារ្យធម៌អោយយើងច្រើនណាស់ ដូចជាទំនៀមទំលាប់, សិល្បៈ, ភាសា ។ល។ ក្រោយពេលដែលកសាងបានជារូបឆោមហើយអរិយធម៌យើងក៏ត្រូវទទួលឥទ្ធិពលខ្លះៗ អំពីអារ្យធម៌ជនជាតិផ្សេងៗដែលចូលមកអាស្រ័យក្នុងស្រុកយើង ព្រោះជាធម្មតា តាមមតិមនុស្សបុរាណ ឬក៏សព្វថ្ងៃសុទ្ធតែត្រូវការបញ្ចូលបន្ថែមយ៉ាងនេះ ដូចមានសេចក្តីបញ្ជាក់តទៅ នូវដើមកំណើតឥទ្ធិពលដែលផ្សាយចូលមកគឺ៖
ក. អារ្យធម៌ឥណ្ឌា
អារ្យធម៌ឥណ្ឌាជាអារ្យធម៌ខ្លាំងខ្លា ព្រោះមានមកក្នុងអាណាចក្រឥណ្ឌាជាច្រើនពាន់ឆ្នាំមុនគ្រិស្តសករាជ បានឆ្លងចូលមកក្នុងប្រទេសយើងតាមរយៈ ព្រាហ្មណ៍កៅណ្ឌិន្យ កាលពីសតវត្យទី១ នៃគ្រិស្តសករាជ ហើយបានផ្សាយពាសពេញលើប្រទេសយើងតាំងពីកាលនោះមក ដូចជាភាសាសំស្រ្កឹត, លទ្ធិ, សាសនា និងទំនៀមជាច្រើនដែលក្លាយទៅជាទំនៀមទំលាប់សាមញ្ញរបស់ស្រុកយើងរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ដោយហេតុពួកព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ បានឡើងជាក្សត្រគ្រងរាជ្យលើទឹកដី ក៏ចាត់ចែងផ្សាយអារ្យធម៌បន្ថែមនេះ អោយបានរីកជាមួយអារ្យធម៌ដើមនៃយើង។
ខ. អារ្យធម៌ចិន
តាមការសង្កេតអារ្យធម៌ចិនបានចូលមកស្រុកយើងក្នុងរវាងសតវត្យទី៣ តាមរយៈអន្តោប្រវេសន៍ ដែលនាំទំនិញចេញចូល ហើយខ្លះក៏មកតាំងទីនៅជាប់លាប់នៅស្រុកយើងព្រមទាំងមានប្រពន្ធកូន ពង្រីកគ្រួសារ ហើយបង្ហាត់ហ្វឹកហ្វឺនអារ្យធម៌ចិនតាមរយៈក្រុមញាតិ ពីព្រោះចិនបានមកពង្រីកគ្រួសារបន្តិចម្តងៗ ជាពិសេសគឺទំនៀមទំលាប់, ការប្រតិបត្តិក្នុងការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ជំនឿផ្សេងៗជាច្រើនទៀត។ ដូច្នេះឥទ្ធិពលអារ្យធម៌ចិន ក៏រលាយចូលក្នុងអារ្យធម៌ដើមរបស់យើង ហើយរីកសាយព្រមគ្នាជាលំដាប់មក។
គ. អារ្យបច្ចិមប្រទេស
អារ្យធម៌នេះបានចូលមកស្រុកយើងនៅចុងសតវត្យទី១៩ តែមានកំលាំងខ្លាំងក្លាណាស់ ព្រោះជាប់មកជាមួយពួកអ្នកមានអំណាចធ្វើជាអាណាព្យាបាលប្រទេសយើង។ ហេតុនេះទើបមានសន្ទុះយ៉ាងរហ័សនាំអោយយើងជ្រើសយកសុជីវធម៌, សម្លៀកបំពាក់ និងបែបបទសិល្បៈខ្លះមកបញ្ចូលបន្ថែមក្នុងអារ្យធម៌ដើម ហើយកាន់តែរីកចម្រើនឡើងរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ដូច្នេះ យើងបញ្ជាក់បានថា ទោះបីជាអារ្យធម៌ដើមរបស់យើង ត្រូវទទួលឥទ្ធិពលអារ្យធម៌ពីទីនានាខ្លះមកបន្ថែមក៏ដោយក៏យើងនៅតែមានលក្ខណៈមួយ ជាលក្ខណៈជាតិយើង ឥតអោយបាត់បង់ឡើយហើយអារ្យធម៌នានានោះ គ្រាន់តែជារណប ឬក៏ជាវត្ថុធាតុសម្រាប់ធ្វើអោយអារ្យធម៌ដើម របស់ខ្លួនយើង រឹតតែមានទ្រង់ទ្រាយល្អឡើងប៉ុណ្ណោះ។ ហេតុនេះ ទើបយើងទទួលស្គាល់បានថាខ្មែរមានអារ្យធម៌មួយពិតប្រាកដរបស់ខ្លួនពុំមែនទើបតែយកតាមគេទេ ហើយកេរ្តិ៍សំណល់អារ្យធម៌ដើមនោះ អ្នកប្រាជ្ញសព្វថ្ងៃទទួលស្គាល់គ្រប់គ្នា គេអោយឈ្មោះថាអារ្យធម៌អូស្រ្តូ-អាស៊ី (Austro-Asiatiques) ដែលមានកំណើតដើមនៅលើដែនដីនានា ជាកោះជាជ្រោយ នៅតាមសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក គឺភូមិភាគស្រុកយើង, ផ្ទុយពីអារ្យធម៌ឥណ្ឌូ-អឺរ៉ុប (Indo-Européenes) ដែលមានកំណើតនៅឥណ្ឌានិងនៅអឺរ៉ុប។
បើរកឃើញនូវកំណើត និងរូបរាងច្បាស់នៃអារ្យធម៌ខ្មែរដែលប្រតិស្ឋានឡើងជាក់ប្រាកដលើដីយើងដូច្នោះហើយ យើងតោងតែតាមដានសង្កេតមើលថាតើ តាំងពីមានរូបរាងមករហូតសព្វថ្ងៃនេះ អស់រយៈពេលជាងពីរពាន់ឆ្នាំមកហើយ មានការវិវត្តន៍យ៉ាងណាខ្លះ។ យើងដឹងមកហើយថា ពិតមែនតែមានឥទ្ធិពលនៃអារ្យធម៌នានាជាតិជាពិសេសគឺជាតិដែលទាក់ទងនឹងខ្មែរយើងមែន, ប៉ុន្តែឥទ្ធិពលទាំងនោះរឹងរឹតតែធ្វើជាមធ្យោបាយ ជួយជំរុញច្រានអោយអារ្យធម៌មានកំលាំងនឹងមានរូបរាងបែកសាច់ឈាមពេញលេញបរិបូណ៌ឡើងទៅវិញ។ ដូច្នោះយើងអាចចែករំលែកនៅអារ្យធម៌យើងតាមបែបប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាបីសម័យកាលធំៗគឺ៖
១. អារ្យធម៌ខ្មែរសម័យអង្គរ
សម័យកាលដ៏ធំនេះ យើងរាប់តាំងពីសម័យដើម មកទល់គ្នានឹងពេលខ្មែរលះរាជធានីអង្គរ ក្នុងសតវត្យទី១៤នៃគ្រិស្តសករាជ។ ពេលវេលានេះជាពេលកសាងឥតឈប់ឈរ ប្រៀបឧបមាបីដូចជាឈើដែលទើបតែនឹងដុះហើយលូតលាស់ជាលំដាប់រហូតទល់បានជាទ្រង់ទ្រាយរុក្ខជាតិមួយ ធួនល្មម។ ចាប់ពីមុនគ្រិស្តសករាជមកទល់នឹងសតវត្យទី៧ អារ្យធម៌ខ្មែរពុំទាន់លេចឈ្មោះពេញទីនៅឡើយមែន ប៉ុន្តែបើមើលពីកេរ្តិ៍ដំណែលជាសក្ខីភាពក៏គង់នៅសេសសល់ច្រើនណាស់ ដូចជាប្រាសាទថ្មតូចអាចនៅភូមិភាគអង្គរបុរី។ ល្បែងប្រពៃណីផ្សេងៗនឹងភាសានិយាយស្តីជាដើម។ លុះចាប់ពីសតវត្យទី៨មកស្ថាបត្យកម្មធំៗរបស់យើងកលេចធ្លោៗឡើង របៀបរៀបចំស្រុកទេសក៏ចេះតែកើតជាលំដាប់។ របបជីវភាព (Mode de vie) របស់ខ្មែរក៏ផ្លាស់ប្តូរទៅរកវឌ្ឍនភាពសមសួនដូចមានចម្លាក់នៅជាប់ជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរធំទុកជាដានស្រាប់។ មែកធាងគ្រប់វិស័យ បានចម្រើនឥតឧបមាស្មើៗ គ្នារហូតបានទៅជាអារ្យធម៌ជាតិខ្លាំងពូកែមួយនៅចុងបូព៌ាប្រទេសនេះ។ អាស្រ័យហេតុនេះហើយ បានជានៅសម័យនេះ ជាថ្មីៗនៅជិតខាងយើងបានចម្លងប្រឌិតយកបែបអារ្យធម៌យើងទៅធ្វើជាអារ្យធម៌ជាតិខ្លួន។
២. អារ្យធម៌ខ្មែរសម័យកណ្តាល
សម័យកាលនេះ យើងរាប់ពីសតវត្យទី១៥ រហូតមកដល់ទី១៩ នៃគ្រិស្តករាជ។ គ្រានេះប្រវត្តិសាស្រ្តប្រាប់យើងថា ស្រុកទេសកើតវឹកវរដោយសង្រ្គាមទន្ទ្រានស្រុកមកពីបច្ចាមិត្រឯក្រៅៗផង នឹងមានសង្រ្គាមក្នុងស្រុករុកគួនខ្លះទៀតផង នាំអោយផ្លែផ្កាអារ្យធម៌ធ្លាក់ចុះត្រដាបទៅវិញ។ កាលណាមានអាសន្ន ឬកោលាហលយ៉ាងនេះ ផ្លូវវប្បធម៌ក្តី ផ្លូវសង្គមកី្ត ដែលជាមែកធាងធំៗ នៃអារ្យធម៌យើងនោះ ក៏វិលត្រឡប់ជាស្ងប់ស្ងៀម គឺពុំបានលូតលាស់ឡើងថែមទៀតទេ នឹងថែមទាំងចង់ថយក្រោយទៅវិញទៀតផង ដ្បិតអ្នកស្រុកអ្នកទេសមានឪកាសនឹងកសាង ហើយបើសាងបានហើយ ក៏គ្មានលទ្ធភាពនឹងរក្សាគ្រងទុកអោយគង់វង់បាន ដោយសារការចលាចលបុករុកជារឿយៗ។ រីឯអ្នកទន្ទ្រានទឹកដីមកពីក្រៅសោត ក៏ព្យាយាមដឹកជញ្ជូនប្រមូលយកអារ្យធម៌យើងទៅ ហើយលូចបញ្ចូលអារ្យធម៌គេអោយស្រោចចូលមកផែនដីយើងទៀតផង។ ហេតុនេះហើយ យើងមិនត្រឹមតែលំបាកដោយរក្សាទ្រព្យមត៌កអារ្យធម៌ខ្លួនបណ្ណោះទេ ថែមទាំងលំបាកទប់ទល់នឹងកំលាំងអារ្យធម៌ក្លាយរបស់គេ ចូលមកជ្រៀតជ្រែកថែមទៀត។ សង្ខេបទៅឃើញថាក្នុងសម័យកាលនេះ ជាគ្រោះជោគគ្រោះជាំធ្លាក់មកលើអារ្យធម៌យើងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។
៣. អារ្យធម៌ខ្មែរសម័យបច្ចុប្បន្ន
សម័យនេះយើងពុំបាច់រៀបរាប់ច្រើនទេ ព្រោះជាពេលដែលយើងគេបានឃើញបានយល់នឹងភ្នែកសព្វៗខ្លួនហើយ។
ប៉ុន្តែគួរសង្កេតតែមួយចំណុច គឺត្រង់សម័យកាលនេះមានចែកជាពីរភាគ គឺ សម័យអាណាព្យាបាលបារាំង និងសម័យឯករាជ្យ។
សេចក្តីបរិយាយមកនេះ គ្រាន់តែអោយយើងរកឃើញថា ខ្មែរយើងពិតជាមានអារ្យធម៌មួយរបស់ខ្លួន នឹងមានទាំងប្រវត្តិច្បាស់លាស់ផង ពុំមែនដូចពាក្យស្មានខ្លះថា ខ្មែរចំលង ឬយកឬសគល់ពីអារ្យធម៌នរណាមួយទាំងស្រុងនោះឡើយ។
ដកស្រង់ពីកម្ពុជាសុរិយា ទំព័រ ១០៤១
Post A Comment: