សំដីមាស.....

១. ពុលស្រា វង្វេងភ្លេចស្មារតី ពុលស្រី វង្វេងភ្លេចភរិយា ពុលល្បែងពាលា វង្វេងភ្លេចកិច្ចការ ពុលដុល្លា វង្វេងភ្លេចអ្នកក្រតូចតាច ពុលអំណាច វង្វេងមិនខ្លាចច្បាប់។

២. អ្នកចេះពីរៀនមានក្បួនការពារខុស ជនពាលគ្មានរៀនអ្វីទាំងអស់ អាងតែជម្លោះ កម្លាំងបាយ ។ ជនពាលមានអំណាច កាន់ចិត្តកាចគ្មានស្រណោះស្តាយ ទោះជាបាត់បង់ទាំងជាតិម្តាយមាតុប្រទេស ក៏មិនខ្វល់ដែរពីអនាគត ឲ្យតែពាលរក្សាបានអំណាច ។

៣. កុំខឹងពេលក្រ កុំល្អពេលមាន កុំប្តឹងពេលគ្មាន កុំហ៊ានពេលអត់ កុំជ្រើមពេលជ្រូល កុំឈួលពេលព្រាត់ កុំក្បត់ពេលខ្សត់ កុំស្បថពេលទាល់។

៤. ទូកអាចលិចបានដោយសាររន្ធតូចៗ ដែលធ្លុះធ្លាយ ឯប្រទេសមួយអាចលិចលង់បានដោយសារប្រជាពលរដ្ខម្នាក់ៗ នាំគ្នាសង្ងំដេកយកតែសុខរៀងៗខ្លួន។

៥. នគរថ្កើងប្លែក សប្បាយតែភ្នែក ក្នុងចិត្តរងកម្ម កូនប្រុសបណ្តាច់ កុំភ្លេចបណ្តាំ កប្បាសសូត្រថ្នាំ ត្រីមាំងលែងថោក ។ ដូងស្លាអំពៅ អំបិលស្ករស្រូវ មានទៅមានមក មានចុះមានឡើង រាស្រ្តយើងល្មមរក ល្មមរេលៃលក គួរយកគួរខាន។

៦. ការរកឃើញដ៏អស្ចារ្យ គឺការរកឃើញ ផាពល្ងង់ របស់ខ្លួន ព្រោះវាជារបំាងនៃចំណេះដឹង។

៧. ខ្ញុំសុខចិត្ត ស្តាប់គេជេ ក៏មិនចង់ស្តាប់អ្នកនិយាយ ផ្អែមល្ហែម ធ្វើពុតជាមនុស្សល្អដែល -ឆាវឆាវ

«តើមនុស្សចិត្តក្លាហាន និង មនុស្សល្ងង់ មានលក្ខណះស្រដៀងគ្នា ដែររឺទេ?»

ចម្លើយ របស់ ពិជ័យសង្គ្រាម គឺមានដូចខាងក្រោមនេះ ដែលវាគ្រាន់តែជាជ្រុងមួយ នៃ គំនិតទាំងឡាយតែប៉ុណ្ណោះ ៖

១. មនុស្សចិត្តក្លាហាន៖ តាមដែល អារីស្តូត គាត់យកសម្តីរបស់គ្រូគាត់ គឺ សូក្រាត មកបង្រៀនទស្សនៈវិជ្ជាខាងសង្គ្រាមថ្វាយ ព្រះអង្គម្ចាស់ អាឡិចហ្សង់ ដែលជាសិស្សរបស់គាត់នោះ មានជាសេចក្តីថា « ... ភាពក្លាហាន ជាវិទ្យាសាស្ត្រ ... »។

២. មនុស្សល្ងង់៖ មិនមានវិទ្យាសាស្ត្រក្នុងខ្លួន ឬ មានតិចតួច ដែលគេមិនរាប់ថាមាន។ មនុស្សល្ងង់ ភាគច្រើនតែធ្វើតាមសភាវគតិ បើគាត់ធ្វើតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ ក៏ដោយសារ សភាវគតិ នៃ ការធ្វើតាមគេ ឬ តាមការបញ្ជា ឬ ព្រោះផលប្រយោជន៍តែប៉ុណ្ណោះ។

ដោយសារ សភាវគតិ មនុស្ស «ហ៊ាន» ធ្វើអ្វីមួយតាមទម្លាប់ពីធម្មជាតិ កំណើត តែដោយសារ វិទ្យាសាស្ត្រ ចេះគិតគូរ អំពី គុណសម្បត្តិ និង គុណវិបត្តិ ឬ បរាជ័យ និង ជោគជ័យ ឬ ស្គាលខ្លួនឯង និង ស្គាល់ដៃគូប្រជែង នាំឲ្យមនុស្សបណ្តុះ «សេចក្តីក្លាហាន» ទោះជាដឹងខ្លួនឬ មិនដឹងខ្លួនថា គេបានធ្វើតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រក៏ដោយ។ មេទ័ព ត្រូវចេះបណ្តុះសេចក្តីក្លាហានឲ្យមានក្នុងខ្លួនកូនទាហាន តាមនយោបាយរបស់ខ្លួន (នយោបាយ ក៏ជាវិទ្យាសាស្ត្រដែរ)។
សេចក្តីក្លាហាន ធ្វើឲ្យមនុស្ស «ហ៊ាន» ដោយ គិតគូរតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រ។

សភាវគិត ក៏ធ្វើឲ្យមនុស្ស «ហ៊ាន» ដែរ។ ការដែលគេ «ហ៊ាន» វានាំដល់ការប្រកួតប្រជែង ឬ ការប្រយុទ្ធ។
បើនិយាយមួយបែបទៀត៖ គេតែងនិយាយថា៖ សត្វខ្លា «ហ៊ាន» ខាំសម្លាប់មនុស្ស។
គេតែងនិយាយថា៖ មនុស្សស្រវឹង «ហ៊ាន» និយាយពីអាថ៌កំបាំងរបស់ខ្លួន។
គេតែងនិយាយថា៖ វីរបុរស មានភាពក្លាហាន ដោះស្រាយបញ្ហា ចូលប្រយុទ្ធ ដណ្តើមយកជ័យ។